MAEA nalega na pragmatyzm w sprzątaniu po Fukushimie

Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej powołała dwunastoosobowy zespół specjalistów na prośbę rządu japońskiego, aby pomóc Japonii opracować i rozwinąć strategię usunięcia skażeń (dekontaminacji) obszarów powstałych w wyniku awarii elektrowni Fukushima Dai-ichi w marcu tego roku. Zespół dokonał przeglądu strategii odnoszących się do dekontaminacji, planów i prac już podjętych, włącznie z pokazaniem terenów skażonych na mapach przygotowanych przez władze Japonii.

Zespół powrócił z Japonii w połowie października i opublikował swe wstępne ustalenia, które przekazano rządowi Japonii.

Misja koncentrowała swą uwagę na oczyszczaniu skażonych terenów na zewnątrz 20-kilometrowej strefy ograniczonego użytkowania. Misja stwierdziła, że było to zgodne z priorytetem i generalną strategią przyjętymi przez rząd Japonii. Członkowie misji zalecają, aby kolejne misje oceniły postęp prac poza tą strefą i określiły wyzwania w zakresie dekontaminacji wewnątrz strefy.

Władze Japonii zdefiniowały zestaw poziomów referencyjnych (dawek, skażeń żywności i wody pitnej) w celu kontrolowania i ograniczenia narażenia społeczeństwa. Na obszarach gdzie roczna dawka przekracza 20 mSv władze chcą ją zredukować do poziomu niższego, a gdzie jest niższa od 20 mSv dawki skutecznej (efektywnej) rząd zamierza przeprowadzić skuteczną dekontaminację, aby roczna dawka była mniejsza niż 1 mSv.

Szczególną uwagę zwracano na narażenie dzieci i podejmowane są wysiłki, aby zmniejszyć narażenie dzieci przebywających w szkołach i przedszkolach do wartości dawki skutecznej równej 1 mSv rocznie. Działania te dotyczą nie tylko czasu przebywania dzieci w szkołach, lecz także czasu podróży do tych szkół.

Misja stwierdziła, że japońskie podejście polegające na wykorzystaniu specjalnych miejsc do demonstrowania różnych metod dekontaminacji i ich oceny jest bardzo pomocne w pozyskiwaniu akceptacji społecznej dla podejmujących decyzji.

Jednocześnie władze japońskie są zachęcane do rozważnego oceniania różnych czynników, które wpływają na ostateczny rezultat zastosowanych metod/środków dekontaminacji. Powinno się unikać nadmiernego konserwatyzmu (czyli osiągania poziomów znacznie poniżej wymaganych norm), który nie daje znaczącej redukcji narażenia (dawki) powodując jednocześnie wysokie koszty prowadzonych działań.

Głowna strategia władz japońskich polega na dekontaminacji skażonych terenów poprzez usunięcie wierzchniej warstwy ziemi o grubości 5 cm. Misja MAEA stwierdza, że chociaż ta metoda rzeczywiście zmniejsza koncentrację radionuklidów w górnej warstwie ziemi, to powoduje niepotrzebnie nagromadzenie ogromnych ilości materiałów odpadowych.

Wstępna ocena objętości skażonego materiału, który będzie pochodził z procesu oczyszczania sięgać będzie od 5 do 29 milionów metrów sześciennych. Dochodzą do tego już zgromadzone skażone odpady ważące 2,3 mln ton.

We wstępnym raporcie członkowie Misji napisali: "ważne jest, aby unikać klasyfikowania jako odpady promieniotwórcze, takich odpadów, które nie powodują narażenia wymagającego podejmowania specjalnych działań z zakresu ochrony radiologicznej". Zespół sugeruje, aby władze określiły realistyczne i wiarygodne poziomy narażenia radiacyjnego. Materiały nieznacznie skażone mogłyby być użyte do budowy dróg, nasypów i rekultywacji terenu.

Zespół ostrzega rząd Japonii przed potencjalnym ryzykiem nieporozumień, które może się pojawić, jeżeli ludzie zajmować się będą głównie koncentracją skażeń, a nie otrzymywanymi dawkami. W raporcie znalazło się też stwierdzenie: "poświęcenie czasu i wysiłków na usuwanie skażeń ze wszystkiego, czyli także z obszarów leśnych i miejsc, gdzie skażenia są niewielkie nie spowoduje automatycznie redukcji dawek dla ludności".

Autorzy raportu wzywają władze japońskie do skupienia uwagi na tych działaniach dekontaminacyjnych, które przynoszą najlepsze wyniki w zmniejszaniu dawek otrzymywanych przez ludność. Raport końcowy misji będzie przekazany rządowi Japonii przed 15 listopada bieżącego roku.